Samoa
Samoa veya Bağımsız Samoa Devleti, Güney Pasifik Okyasunusu’nda Polinezya ada ülkelerinin en batısında adalar topluluğundan oluşan bir ülkenin adıdır. Polinezya söylencelerine göre Savai‘i adası Polinezyalıların ana vatanı Hawaiki’nin ta kendisi olduğundan Samoa adaları ‘Polinezya Uygarlığının Beşiği’ olarak anılmaktadır. Turistleri çiçek çelenkleriyle karşılayan dost canlısı insanların yaşadığı tropikal ada imajına sahip olmasına karşın, ülke birçok ekonomik ve sosyal sorunla boğuşmaktadır. 19. Yüzyıl ortalarında yabancı egemenliğine giren adalar 1962 yılında Yeni Zelanda’dan bağımsızlığını kazanmışsa da Commonwealth üyeliği devam etmektedir. 1997 yılına dek Batı Samoa olarak bilinen ülkenin ticaret merkezi ve başkenti Upolu adasında Apia kentidir.
Coğrafya
Ülke, Amerikan Samoa’nın yaklaşık 130 km batısında, Yeni Zelanda’nın 2.900 km kuzeydoğusunda ve Hawai’in 4,200 km güneybatısında yer almakta olup, Samoa takımadalarının bir kısmını Amerikan Samoası ile paylaşmaktadır. Samoa, 171 ° W’lık boylamın batısında yer alan 9 adadan oluşmakta olup, bunlardan Upolu, Savai’i, Manono ve Apolima’da insan yaşarken, Fanuatapu, Namu’a, Nu’utele, Nu’ulua ve Nu’usafee adaları ıssızdır. Adaların tümü son 7 milyon yıl içinde doğudan batıya doğru ilerleyen volkanik aktivitelerden dolayı oluşmuştu ki Savai‘i Adası’ndaki Matavanu volkanı son olarak 1905 ve 1911 yıllarında birkaç yıl arayla iki kez patladığı dikkate alındığında adadaki yanardağların hala aktif olduklarını söylemek mümkündür. Samoa’nın en büyük adası Savai‘i 1,707 km² yüzölçümüne sahip olup en yüksek noktası adanın merkezindeki 1,858 metrelik Silisili yanardağı dışında Māfane, Mata‘aga ve Maugaloa dağlarını da barındırmaktadır. 1,119 km²’lik diğer büyük ada olan Upolu daha alçak olup, Apolima Boğazıyla ayrıldığı Savai’i’den 16 km uzaklıktadır.
İklim
Adalarda iklim tropikal ve yağışlı olup, kıyılarda 2,540 mm olan yıllık yağış iç bölgelerde 7,620 mm’ye dek çıkabilmektedir. Yıllık sıcaklık ortalaması 27 ° C olup, yıl boyunca 23 ile 30 ° C arasında değişmektedir. Kasım veya Aralık-Nisan ayları arasında esen Güneydoğu ticaret rüzgârları şiddetli yağış ve fırtınaların yaşanmasının yanı sıra tayfunların da ortaya çıkmasını sağlamaktadır.
Ekoloji
İç bölgeleri yemyeşil tropik yağmur ormanları ile dolu olan adalarda sınırlı sayıda hayvan türü yaşamaktadır. Adalarda yaşayan 50’den fazla kuş türünün 16’sı yerli gagalı güvercin çeşitleridir. Nesli tükenmekte olan tilkiler, küçük yarasa türleri, sıçanlar, vahşi sığırlar ve domuzlar ise adanın memelileridir. Kertenkeleler, boğa cinsinden iki yılan türü, kırkayaklar, akrepler, örümcekler ve çok çeşitli böceklerin yaşamaktadır. Bu hayvanların neredeyse tümü ülkenin 1978’de açılan ilk milli parkı olan Upolu’nun güneyindeki 28 km²’lik O Le Pupu Pue Milli Parkı’nda görülebilir. Çiftçilerin tarım arazisi açma çabaları sırasında çıkan kontrolsüz yangınlar 1998’DE Savai’i adasındaki ormanların yaklaşık dörtte birinin yok olmasına sebep olmuştur.
Nüfus, Dil ve Etnisite
Bağımsız Samoa Devleti nüfusu 192 bin olup bunun %92,6’si Samoalı, %7’si Euronezyalı-Avrupa ve Polinezya, (% 0,4’ü ise Avrupalı’dır. Polinezya dillerinin en eskilerinden birisi olduğuna inanılan Samoa dili ülkenin resmi dili olmakla birlikte yasama faaliyeti anayasanın gerektirdiği üzere hem Samoalı hem de İngilizce olarak yürütülmektedir. Samoa dili, Maori, Tahiti, Hawai ve Tonga dilleri ile yakından ilişkilidir. İngilizce ikinci bir dil olarak yaygın olarak konuşulmaktadır.
Ekonomi
Ülke dışında 150 binin üzerinde Samoalı yaşamakta olup, Yeni Zelanda, Avustralya ve ABD kaynaklı yurtdışı işçi gelirleri ülke ekonomisi açısından oldukça önemlidir. GSYH’ye oranı açısından dünyanın en fazla yurt dışında çalışan işçi geliri girdisine sahip ülkelerden birisi Samoa’dır. 2009 yılındaki tsunami ve 2012 ve 2013 yıllarındaki kasırgaların turizm altyapısına önemli zarar vermesine rağmen turizm sektörü ülkenin önemli bir gelir kaynağının teşkil etmektedir. Tarım, Samoa’nın gayrı safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) beşte ikisini ve işgücünün yaklaşık üçte ikisini oluşturmaktadır. Başlıca tarım ürünler hindistancevizi, taro, ananas, mango ve diğer meyveleri içermekte olup, ayrıca yerel tüketim için sığır, domuz ve kümes hayvanları yetiştirilmektedir. Samoa nüfusunun büyük bölümünün düzenli bir işte çalışmadığı adalarda ihracat gelirleri önemli ölçüde balık ve tarım ürünlerine dayanmaktadır. Samoa para birimi 100 sene’den oluşan taladır. Samoa’nın önemli ticaret ortakları Yeni Zelanda, Çin, Avustralya, Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya’dır.
Samoa Tarihi
Arkeolojik kanıtlar Polinezyalıların MÖ 1.000’lerde Samoa takımadalarına ulaştığını göstermekteyse de Samoa dili ile Tonga dilleri arasındaki yakınlıktan
yerleşimcilerin muhtemelen Tonga’dan geldiğini düşündürmektedir. Diğer Polinezya halkları gibi, Samoalılar da usta balıkçılar olup, ayrıca başta muz, şeker kamışı ve hindistancevizi yetiştiriciliği olmak üzere tarım da yapmışlardır Samoalılar tarih boyunca 30 civarında evin bulunduğu birbirine kan ve soy bağlı ailelerden müteşekkil, matai meclislerince yönetilen köylerde yaşamış, ailelerin birbirine üstünlük sağlama çabaları sürekli bir savaş içinde bulunmalarına sebep olmuştur. İlk Avrupalı gezginler Samoa’ya 1722’de gelmiş, 1830’da ise Londra Misyoner Topluluğu üyesi olan John Williams, bir Hıristiyan misyonu kurmuştur. Williams, tüm Samoa’yı feth eden Malietoa Vainu’upo’yu Hristiyan yaptıktan sonra, 1850’lerde Apia Limanı çevresine Birleşik Devletler, Büyük Britanya ve Almanya’dan gelen göçmenler yerleşmeye başlamıştır. 1878’de Amerika Birleşik Devletleri, günümüzde Amerikan Samoası sınırlarında yer alan Pago Pago Limanı’nda bir deniz istasyonu kurmasına izin veren bir anlaşma imzaladıktan sonra ertesi yıl Büyük Britanya ve Almanya benzer anlaşmalar imzalamışlardır. Üç devlet arasında adalara egemen olma savaşı 1889’da altı savaş gemisini batıran bir tayfun tarafından engellenince bu devletler aralarıdna çatışmayı önlemek için Berlin Yasası’nı imzalamışlardır. Bununla birlikte 1899’da Amerika Birleşik Devletleri, doğu Samoa’yı ilhak edince Almanya’da Batı Samoa’yı ilhak etmiştir. 1. Dünya Savaşı sırasında Yeni Zelandalı askerler Ağustos 1914’te Batı Samoa’yı işgal edince adada işgal karşıtı Mau (“Güçlü Bir Bakış”) hareketi ortaya çıkmıştır.
Mau hareketi Yeni Zelanda yönetimi tarafından silah kullanılarak bastırılmış, hareketin lideri annesi Samoalı olan Olaf Frederick Nelson Yeni Zelanda’ya sürülmüştür. Tepkiler son bulmayınca Aralık 1929’da ki bir gösteri sırasında silahsız Mau taraftarları Yeni Zelanda birlikleri tarafından vurularak öldürülmüştür. Uzun süren mücadeleden sonra 1962 yılında devlet başkanı olan hükümdar II. Susuga Malietoa Tanumafili idaresindeki Batı Samoa, siyasi bağımsızlığını geri kazanan ilk Pasifik ülkesi olmuştur. 29 Eylül 2009’da, Samoalı takımadaları, deniz seviyesinin altında Apia’nın 190 km güneyinde gerçekleşen 8.3 km büyüklüğündeki bir depremle sarsılmış olup, meydana gelen tsunami dalgaları sahil yerleşimlerini yıkarak çok sayıda insanın ölümüne yol açmıştır.
Samoa Gezi ve Turizm
Adalara gelmek için en iyi zaman yağışların nispeten az olduğu Mayıs-Eylül ayları arasıdır. Haziran ayının ilk haftası yapılan Bağımsızlık Günü kutlamaları görülebilir. Samoa’nın tekne yarışları, dans ve müzik gösterilerini içeren en önemli etkinliği olan Teuila Festivali ise Eylül ayının ilk haftası düzenlenmektedir.
Vize
Geçerli pasaportu bulunan herhangi bir ülkeden herhangi bir vatandaş, vizesiz giriş yapabildiği Samoa’da 30 güne kadar kalabilmektedir. Schengen Bölgesi’nde yer
alan AB ülkelerinin pasaportlarını taşıyanlar ise 180 günlük bir süre içinde 90 gün kalabilmektedir.
Nasıl Gidilir?
Apia’nın hemen doğusunda Fagalii Havaalanı (IATA: FGI) bulunmakta olup burası Amerikan Samoası’ndan uçuşlar için Polinezya Havayolları ve Talofa Havayolları tarafından kullanılmaktadır. Samoa’nın esas uluslararası havaalanı olan Faleolo (IATA: APW), Apia’ya yaklaşık 45 dakikalık sürüş mesafesindedir. Talofa Airways Amerikan Samoası’ndan, Air New Zealand hafada 6 gün Auckland’dan, Virgin Samoa ise Avustralya ve Yeni Zelanda, Fiji Airways ise Fiji’den adaya uçmaktadır.
Görülecek Yerler
Ulusal parklar
Hem Upolu hem de Savaii’de birçok milli park bulunmakta olup, tropik bitki örtüsü, çok sayıda kuş türü ve bazı ilginç gölleri görebileceğiniz bu parkların en önemlisi Upolu’daki Lanoto’o Gölü Milli Parkıdır.
Sopoaga Şelaleleri
Savaii’nin hem de Upolu’nun iç bölgelerinde bazılarının boyu 100 metreye ulaşan şelaleler bulunmakta olup, Upolu Adası’nda bulunan Sopoaga Şelaleleri bunların
en ünlüsüdür.
Lav Alanları
Savaii adasının bazı bölümleri lav taşlarıyla kaplı olup, Matavanu dağı arada bir püskürmekte ve lav çıkışı olmaktadır.
Sahiller
Samoa, kilometrelerce güzel ve boş plajlara sahip olup, bunlar genellikle en yakın köye ait olup, bu köyler genellikle plajın kullanımı için küçük bir ücret talep etmektedirler.
Müzeler
İskoç yazar Robert Louis Stevenson’a hayatının son beş yılını geçirdiği Apia’nın hemen dışındaki evi bugün müze olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Apia’daki Samoa Müzesi de görülmeye değer bir yerdir.
Savai ‘i Adası, Samoa
Batılı medeniyeti ülkenin ana adası Upoa’yı etkilerken geleneksel yaşam biçimini muhafaza eden Savai‘i’de yaşam daha canlı olmakla kalmayıp, ‘Samoa’nın ruhu‘ olarak tanımlanan ada geniş ailelere, eski geleneklere ve dine büyük önem veren insanlara ev sahipliği yapmaya devam etmektedir. Bu adadaki köylerin çoğu sazdan çatılı oval faleslerden oluşmakta olup, günümüzde saz çatıların yerini yazık ki tenekelere bırakmaktadır. Yerel toplum liderlerinden birisi olan kadın hakları savunucusu Vaasili Moelagi Jackson’un sahibi olduğu Safua Hotel’de kalırsanız (Safua Hotel: Tel 685/51-271) köy hayatını yakından inceleme şansı bulmanın yanı sıra ada içine düzenlenen turlara da katılarak Afu Aau şelalelerini, sıvı lav akıntılarını zaman zaman dışarı bırakan Matavanu yanardağını ve Polinezya’daki en gizemli arkeolojik harabe olan piramit şeklindeki Pulemelei Höyüğü’nü görebilirsiniz. Samoa’nın beyaz kumlu en iyi plajlarından biri Mansae köyü yakınlarında yer alıyor ve burada birkaç gün geçirmenin en akıllıca yolu gündüz güneş ve deniz banyosundan sonra geceleri Vacations Beach Fales’in kilimalı odalarında serin ve rahat bir uykuyla tamamlamak olabilir (Vacations Beach Fales: Tel 685/54-001; vacationsbeachfales.com). Yine Le Lagoto Beach Resort ise 12 fales (Samoa tipi oval bungalov) ve güzel br tatlı su havuzu sunmaktadır (Le Lagoto Beach Resort: Tel 685 / 58-189; www.lelagoto.ws).
Robert Louis Stevenson Museum
Güney Pasifik adaları pek çok yazar gelmiş olup, tüberkülozu semptomlarını hafifletmeye yardımcı olacak bir iklim arayışı içinde ki İskoç yazar Robert Louis Stevenson karısı Fanny Osbourne ile birlikte 1889’da Samoa’ya gelmiş, Vaia Dağı’nın yemyeşil yamaçlarında, Vailima (Beş Sular) adını verdiği 314 dönümlük arazi içinde Batı tarzı bir konak inşa etmiştir (Robert Louis Stevenson Müzesi: Tel 685 / 20-798;rlsmuseum.com) Yazar, 1894’te Robert Louis Stevenson Müzesi’ne ev sahipliği yapan bu yapının sundurmasında büyük ihtimalle beyin kanamasından ölmüştür. Samoalılar çok sevdikleri yazara Tusitala (Masal Anlatan) lakabını takmış ve yazarı Stevenson Tusitala olarak çağırmışlardır. Stevenson’un mezarı Güney Pasifik’teki en güzel manzaralardan birini sunan 30 dakikalık bir tırmanışla ulaşılabilen Vaea Dağı’nda bulunmakta olup, mezar taşında yazarın şu şiiri kayıtlıdır:
Here he lies where he longed to be;
Home is the sailor, home from the sea,
And the hunter home from the hill.